Δημοσιεύτηκε στο: http://grugg.is/2014/01/03/glerperlur-og-eldvatn-fyrir-grisk-thorp/
Ο Καναδάς έχει μια εικόνα απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς,
σχεδόν ατέλειωτης ερημιάς και γαλήνης. Σε αντίθεση με τους νότιους συγγενείς
του, ο Καναδάς δεν έχει κατηγορηθεί ούτε για πολέμους ούτε για μεγάλες
εταιρείες οι οποίες εκμεταλλεύονται την αγωνία και την αστάθεια μακρινών χωρών
και ορέγονται τους πόρους και τις αγορές τους. Ωστόσο, η φήμη των καναδικών
εταιρειών εξόρυξης προκαλεί έκπληξη ως έναν βαθμό για όσους τις μελετήσουν πιο
αναλυτικά. Οι Καναδοί πρωτοστατούν όταν πρόκειται για την «επέκταση» των έργων
εξόρυξης σε όλο τον κόσμο και τις περισσότερες φορές λειτουργούν σε περιοχές που είναι ευάλωτες
είτε πολιτικά, όπως το Θιβέτ, είτε οικονομικά, όπως η Γουατεμάλα, είτε σε σχέση
με περιβαλλοντικά θέματα, όπως η Βραζιλία. Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει
καταφέρει να υποπέσει σε όλες αυτές τις κατηγορίες και ως εκ τούτου είναι
ιδιαίτερα ευάλωτη στην αμερικανική επιθετικότητα των εταιριών. Εταιρίες που
φαντάζονται, ότι οι οικονομικές δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει η Ελλάδα τους
εξασφαλίζουν την βεβαιότητα πως η ελληνική κυβέρνηση και η κοινή γνώμη δεν
έχουν ούτε την δυνατότητα ούτε την πολυτέλεια να αρνηθούν χρυσές υποσχέσεις
θέσεων εργασίας και «ανάπτυξης υποδομών», με αντάλλαγμα φυσικά φορολογικές
ελαφρύνσεις και άδειες για εκτεταμένες περιβαλλοντικές καταστροφές. Στις
περισσότερες περιπτώσεις αποδεικνύονται σωστές: όπως ακριβώς και στην Ισλανδία,
«οι ξένες επενδύσεις» υποτίθεται ότι είναι ο ιππότης πάνω στο άσπρο άλογο που
θα αφυπνίσει την οικονομία και θα διασφαλίσει το μέλλον... χωρίς περαιτέρω
ερωτήσεις.
Αλλά μια περιοχή αντιστέκεται. Η Χαλκιδική, μια χερσόνησος
με σχήμα πιρουνιού στη Βόρεια Ελλάδα, είναι γνωστή για τα αρχαία ελληνικά
ορυχεία της. Τώρα όμως, από τις δεκαετίες του 60 και του 70, έχει δημιουργήσει
μια ακμάζουσα τουριστική βιομηχανία και έχει γίνει ένα δημοφιλές θέρετρο τόσο
για ντόπιους όσο και για ξένους τουρίστες. Πυκνά δάση «ρέουν» μέσα από τους
λόφους της Χαλκιδικής και η περιοχή είναι γνωστή για τη φυσική ομορφιά της.
Είναι στη μέση αυτών των λόφων και συγκεκριμένα στο όρος Κάκκαβος, που η
καναδική μεταλλευτική εταιρεία Eldorado Gold έχει συναντήσει σκληρότερη
αντίσταση σε σχέση με ό,τι έχει
συνηθίσει μέχρι τώρα. Από τις αρχές του 2011 οι κάτοικοι της Ιερισσού, ενός
χωριού με περίπου 3300 κατοίκους, έχουν αντισταθεί στα τρία μελλοντικά σχέδια
της Eldorado Gold στη Χαλκιδική, ιδιαίτερα στο έργο που αγγίζει περισσότερο την
Μ. Παναγία. Πρόκειται για την ανοιχτή εξόρυξη στο άνοιγμα των Σκουριών. Μαζικές
διαδηλώσεις διαμαρτυρίας έχουν πραγματοποιηθεί στο βουνό από τον τοπικό
πληθυσμό, αλλά και στη Θεσσαλονίκη, την πλησιέστερη στην Χαλκιδική μεγάλη πόλη,
για την υποστήριξη του αγώνα. Είναι μάλιστα σαφές ότι η αντίθετη φωνή στα
μεταλλεία δεν ενδιαφέρεται μόνο για τη φύση του συγκεκριμένου έργου και τις
ειδικές συνέπειές του· φαίνεται ότι οι κάτοικοι της Ιερισσού και των γειτονικών
χωριών προσπαθούν να ανακόψουν την επιθετικότητα και τη διαφθορά της ελληνικής
πολιτικής ηγεσίας, που προϋπήρχαν της κρίσης και της οικονομικής κατάρρευσης.
Τουλάχιστον αυτό είναι που έγινε αντιληπτό μέσω των
απαντήσεων από τη σελίδα "Save Skouries”. Σύμφωνα με αυτήν, οι αντίπαλοι
του λατομείου αποτελούν μια ομάδα που είναι κάθε άλλο παρά ομοιογενής πολιτικά,
αλλά αντιπροσωπεύει τον πραγματικό πληθυσμό της Χαλκιδικής. Όχι μόνο η
Ιερισσός, αν και το χωριό έχει γίνει το επίκεντρο των εκδηλώσεων, αλλά και
πολλά άλλα χωριά αντιδρούν. Οι λόγοι για την απόρριψη των σχεδίων είναι πολλοί:
«Άλλα χωριά που αντιστέκονται στο μεταλλείο είναι η Ουρανούπολη, η Αμμουλιανή,
τα Νέα Ρόδα, η Μεγάλη Παναγία, η Ορμύλια, τα Μουδανιά, ο Άγιος Νικόλαος, το
Γομάτι. Πρόκειται για μία απάντηση σε μια κατάσταση που απειλεί τη ζωή και τα
σπίτια μας. Ποτέ πριν στη Χαλκιδική δεν υπήρχαν τόσο διαφορετικοί άνθρωποι
ενωμένοι για έναν κοινό στόχο. Πολλοί άνθρωποι που πριν λίγα χρόνια δεν θα
μπορούσαν να σκεφτούν να συμμετέχουν σε
διαδηλώσεις τώρα παίρνουν ενεργό μέρος στην εκστρατεία. Πολλοί από αυτούς θα
δυσκολεύονταν ακόμα και να πιστέψουν ότι η αστυνομία θα μπορούσε να
εξυπηρετήσει συγκεκριμένα συμφέροντα και ότι η κυβέρνηση θα ξεπουλούσε τη γη
τους».
Η αφύπνιση του πληθυσμού Χαλκιδική δεν συνίσταται απλώς σε
έναν περίπατο στο δάσος. Τον Μάρτιο του 2012 διαδηλωτές συγκρούστηκαν με τα
ΜΑΤ, τα οποία δεν είναι γνωστά για την «καλή» συμπεριφορά τους. Η αστυνομία
έκλεισε μονοπάτια μέσα στο δάσος και οδήγησε τους διαδηλωτές μακριά με
δακρυγόνα και εκφοβισμούς. Αρκετά ήσσονος σημασίας γεγονότα είχαν σημειωθεί
μέχρι τον Φεβρουάριο του 2013, όταν και υπήρξαν εκτεταμένες ζημιές σε
μηχανήματα στο εργοτάξιο στις Σκουριές. Αυτό οδήγησε σε μία ολοένα εντεινόμενη
διαμάχη. Η αστυνομία απάντησε με την εισβολή στην Ιερισσό στις 7 Μαρτίου, έκανε
ρίψη δακρυγόνων, κάποια από τα οποία μάλιστα έπεσαν και στην αυλή του σχολείου.
Αξιωματικοί εισέβαλαν σε σπίτια και διεξήγαγαν έρευνες, αλλά οι ντόπιοι λένε
ότι ο σκοπός τους ήταν ασαφής. Ένα μήνα αργότερα, η αστυνομία επέστρεψε για να
συλλάβει δύο άτομα για τον εμπρησμό του Φεβρουαρίου, ενώ μάλιστα οι δύο
συλληφθέντες κατηγορήθηκαν ως «ηγέτες» εξτρεμιστικών ομάδων. Πρόσφατα
αποφυλακίστηκαν και η υπόθεσή τους εκκρεμεί, καθώς ακόμα δεν έχει εκδικαστεί.
Όταν ρώτησα την Louise
Burgess,
διευθύντρια επικοινωνιών της Eldorado
Gold, αν η εταιρεία εγκρίνει τις
ενέργειες της αστυνομίας, η απάντηση ήταν επιφυλακτική, όπως θα περίμενε
κανείς: «Η Eldorado
καταδικάζει κάθε μορφή υπερβολικής αντίδρασης από την πλευρά της αστυνομίας και
θα ενθαρρύνει κάθε άτομο ή ομάδα που ζητάει να καταθέσει επίσημη καταγγελία
στις αρμόδιες αρχές της δικαιοσύνης». Στην πραγματικότητα, κάποιες καταγγελίες
έχουν υποβληθεί, όπως για παράδειγμα για το κάνιστρο δακρυγόνου που
προσγειώθηκε στην αυλή του σχολείου, αλλά σύμφωνα με το Save Skouries, δεν έχει διενεργηθεί έρευνα σχετικά
με τη συμπεριφορά της αστυνομίας, είτε εκείνη την ημέρα είτε οποιαδήποτε άλλη.
Η Louise
Burgess
υπερασπίζεται την εταιρεία και σημειώνει ότι από τα 25 εκλεγμένα μέλη που
υπηρετούν στην περιοχή του Συμβουλίου της Χαλκιδικής, 20 από αυτούς ψήφισαν το
σχέδιο δράσης του 2010, που περιλαμβάνει
μεταλλείο στη θέση Σκουριές. Εκείνη την εποχή, το έργο ήταν στην πραγματικότητα
ακόμη στα χέρια της Hellas
Gold, η οποία ήταν μια εθνική
μεταλλευτική εταιρεία. Η Eldorado
Gold, το 2011, με την εξαγορά του
ομίλου European Goldfields, του οποίου η Hellas Gold ήταν μέρος, πήρε στην κατοχή της όλα
τα έργα που ανήκαν μέχρι τότε στην Hellas
Gold. Ωστόσο, είναι αναμφισβήτητο ότι η στήριξη για
το έργο φαίνεται μεγάλη σε κυβερνητικό επίπεδο, όπως σημειώνει η Burgess. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Ελλάδας,
για παράδειγμα, επιβεβαίωσε πρόσφατα την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
(ΜΠΕ), που είχε αμφισβητηθεί από τους αντιπάλους της Eldorado, ενώ οι ελληνικές κυβερνήσεις των
τελευταίων ετών έχουν ανοίξει διάπλατα τις πόρτες για τις εταιρίες· σε τέτοιο
σημείο μάλιστα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταδίκασε το ελληνικό κράτος για την
πώληση των μεταλλευτικών δικαιωμάτων στην Χαλκιδική σε τιμή πολύ χαμηλότερη της
πραγματικής αξίας τους στην αγορά, μια οικονομική κίνηση που θα έκανε τους
Ισλανδούς επιχειρηματίες να σταθούν με δέος.
Μια πολύ μεγάλη κουβέντα διεξάγεται γύρω από τις
περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μεταλλείων. Η Eldorado Gold έχει υποσχεθεί ότι θα προστατέψει το
περιβάλλον και θα μειώσει στο ελάχιστο το περιβαλλοντικό κόστος, αλλά οι
αντίπαλοι λένε ότι η μεταλλευτική εταιρεία και το ελληνικό κράτος καθοδηγούνται
εξαρχής από ψευδή Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Σύμφωνα με τον
ιστότοπο “Save Skouries” «ανεξάρτητοι επιστήμονες ελληνικών
πανεπιστημίων τονίζουν το γεγονός ότι το εγχείρημα θα έχει τεράστιες επιβλαβείς
συνέπειες στο περιβάλλον και στην κοινωνία. Επίσης, υπάρχουν έρευνες που
αποφαίνονται ότι οι θέσεις εργασίας που θα χαθούν στην περιοχή θα είναι
περισσότερες από αυτές που η Eldorado
περιμένει να δημιουργηθούν, και μάλιστα μόνο για μια συγκεκριμένη χρονική
περίοδο. Φανταστείτε, για παράδειγμα, τις επιπτώσεις στην τουριστική βιομηχανία
αν οι άνθρωποι σταματήσουν να επισκέπτονται την περιοχή, η οποία θα έχει
υποστεί βαριά περιβαλλοντική καταστροφή».
Το πρόβλημα φυσικά είναι το ίδιο σε όλες τις περιοχές
παγκοσμίως• εταιρίες όπως η Eldorado
Gold ευδοκιμούν με βάση
βραχυπρόθεσμα συμφέροντα, άσχετα αν δημιουργούνται ή όχι θέσεις εργασίας, ενώ η κοινή γνώμη επιζητεί την λογική της
μακροπρόθεσμης ευημερίας. Ο Louise
Burgess
σημειώνει ότι η Eldorado
πιστεύει πως η υπεύθυνη εξόρυξη μπορεί μακροπρόθεσμα να προσφέρει ευκαιρίες
στους κατοίκους και στην κυβέρνηση, αλλά την ίδια στιγμή είναι αναμφισβήτητο
ότι τα μεταλλεία δεν μπορούν να λειτουργούν για πάντα και έτσι προκύπτει το ερώτημα ποιος κερδίζει πραγματικά αν η
βιώσιμη εργασία στους τομείς της αγροτικής οικονομίας καθώς και σημαντικές
αγροτικές εκτάσεις χαθούν στην πορεία. Οι κάτοικοι ήδη έχουν αρχίσει να
υφίστανται τις συνέπειες. «Η αλήθεια είναι ότι το ζήτημα έχει διχάσει την
κοινωνία και η ισορροπία χαρακτηρίζεται από εχθρότητα. Οι νέοι μεταλλωρύχοι
είναι ιδιαίτερα φανατισμένοι και συμπεριφέρονται σαν μισθοφόροι της εταιρίας»,
σύμφωνα με την Μ., κάτοικο της περιοχής, η οποία υποστηρίζει ότι η εταιρία
εκμεταλλεύεται την φτώχεια και την οικονομική κρίση και προσπαθεί να προσλάβει
συγκεκριμένα άτομα από τα αντιδρώντα χωριά, ώστε να δαμάσει την αντίσταση από
τα μέσα. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με την ίδια μαρτυρία, «θέλω να επαναλάβω ότι για
εμάς αυτή είναι μια μάχη για τις ζωές μας και θα συνεχίσουμε μέχρι την νίκη. Δεν θα παραδοθούμε, παρά τις δυσκολίες».
